περ. ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ του ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ
20/11/2003
Γνωστό και πολυμεταφρασμένο αυτό το διαβόητο γράμμα –το είχαμε πρωτοδιαβάσει στις πάλαι ποτέ Εποχές; -αυτή τη φορά δικαιολογεί την έκδοσή του με ισχυρό επιχείρημα: αποδίδει το πρωτόγραφο του συγγραφέα όπως εκδόθηκε στην κριτική έκδοση. Ο Κυπριώτης σκλήρυνε όσο μπορούσε τη γλώσσα, για να θυμίζει καφκικό χειρόγραφο, επέμεινε στις αδιόρατες λεπτομέρειες της σύνταξης για να κρατά μια απόσταση από τον κακομαθημένο ντόπιο αναγνώστη, και το αποτέλεσμα είναι επαινετό…
εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του ΤΑΣΟΥ ΓΟΥΔΕΛΗ
28/11/2003
«Εξομολόγηση»
Γράμμα στο Θεό
Ενα υποδειγματικό κείμενο μιας δοκιμασμένης από την πατριαρχία διάνοιας και ενός αναδιπλωμένου ψυχισμού
… Οντως, όπως όχι άδικα έγραφε μια παλιά διαφήμιση των εκδόσεων Πένγκουιν, «το βλέμμα του (είναι) το βλέμμα του κόσμου μας». Κανείς άλλος ομότεχνός του πεζογράφος μέχρι σήμερα, τουλάχιστον, δεν αιμοδότησε στα γραπτά του την ανασφάλεια, την αγωνία και τις αβεβαιότητες του μοντέρνου ανθρώπου. Μέσα από τα περίφημα, ενίοτε μπαρόκ, συμπαγή και διαχρονικά σύμβολά του χωρογραφήθηκε η ανοιχτή συνθήκη της ανθρώπινης περιπέτειας με το περιβάλλον, το μοιραίο και το εσωτερικό τοπίο.
… Η γλώσσα του Κ. διαθέτει τη σκληρή διανοητικότητα ενός ρασιοναλιστή, ενός ρήτορα (ας μην ξεχνάμε ότι ο επιστολογράφος είχε σπουδάσει Νομικά) ο οποίος προσπαθεί να πείσει την άλλη πλευρά με επιχειρήματα, με ισχυρισμούς οι οποίοι σηκώνουν το «βάρος της αποδείξεως». Την ίδια στιγμή αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχει και η μέριμνα του συγγραφέα να διασωθεί το δραματικό στοιχείο που αντλείται από τη σύγκρουση πατέρα και υιού. Να στηθεί το κατάλληλο ρεαλιστικό σκηνικό το οποίο θα φιλοξενήσει τη σχετική περιπέτεια. Και οι δύο άξονες λειτουργούν με τρόπο αξεπέραστο: από τη μια η λογική, λεκτική επίθεση τυλιγμένη στο πρώτο σχήμα κάνει τα πράγματα ν' αποκτούν μια παράλογη στίλβωση καθώς συγκρούονται, ενώ από την άλλη μια οικονομημένη αναπαράσταση, αναμνηστική των παθών του νεαρού Κάφκα, γεννά τους περίεργα στυφούς καρπούς της.
… Ο κ. Αλέξανδρος Κυπριώτης, υιοθετώντας μιαν ελεγχόμενη καθαρεύουσα, πέτυχε στη μεταφορά του καφκικού «επιστολιμαίου» ύφους. Σε κάποιες στιγμές μόνον, ο εξελληνισμός κάποιων λέξεων νομίζω ότι είναι εκτός κλίματος. Π.χ. η συχνά επαναλαμβανόμενη έκφραση «καφκέικο» (όπως και η σχετική λέξη για το γένος της μητέρας) φοβάμαι ότι παραείναι ...ντόπια και προδίδει το ύφος του Κ.
www.flash.gr του ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΤΣΑΡΤΑ
10/3/2004
Το στερεότυπο θέλει πίσω από κάθε σπουδαίο άνδρα να υπάρχει μία σπουδαία γυναίκα. Πίσω από τον ασφυκτικό κόσμο του Κάφκα, όμως, φαίνεται να υπάρχουν μόνο οι εφιάλτες του, αφού ακόμα και όταν ονειρεύεται ένα καλύτερο μέλλον δεν μπορεί να παραμείνει στα θετικά στοιχεία και σύντομα γλυστράει πάλι πίσω στην (αυτο)καταστροφή.
Ο Κάφκα είναι μία από τις μεγάλες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας και η πεζογραφία του έχει αφήσει την σφραγίδα της. Οι εικόνες από την «Δίκη» και την «Μεταμόρφωση» είναι σημείο αναφοράς. Οι επιστολές του είναι λιγότερο διαδεδομένα έργα, αλλά πολύ χαρακτηριστικά. Εκεί οι αγωνίες, η ενοχή, η καταπίεση που ξεκινάει από τον εσωτερικό μας κόσμο και που είναι πολύ πιο εξουθενωτική από την κρατική ή την δημόσια, έρχονται στο φως με ένα τρόπο που δείχνει ότι ο Κάφκα θα ήταν ιδανικός ασθενής μίας άλλης μεγαλοφυΐας της ίδιας εποχής, του Σίγκμουντ Φρόυντ.
Η «Επιστολή προς τον πατέρα σημειώνουν οι εκδόσεις Ινδικτος, είναι αυτή στην οποία ο Κάφκα παρουσιάζεται περισσότερο από ποτέ «...σαν γυμνός ανάμεσα σε ντυμένους», όπως τον χαρακτήρισε η πρώτη μεταφράστριά του στα Τσεχικά, και αγαπημένη του, Μίλενα Γέσενκα. Ο Κάφκα προσπαθεί να γράψει στον πατέρα του σκέψεις και συναισθήματα που δεν τόλμησε ποτέ να του πει, και τελικά ούτε να του δώσει να διαβάσει αφού η επιστολή δεν έφτασε ποτέ στον Χέρμανν Κάφκα. Οργή και ενοχή προς τον πατέρα είναι συστατικά που αναμειγνύονται και συγκρούονται. Ο γιος αισθάνεται «ευνουχισμένος» από την σύγκριση με τον πατέρα του και αυτό τελικά τον κάνει ανίκανο να δημιουργήσει την δική του οικογένεια, παρόλο που η ιστορία τελικά ανέδειξε τον γιο σε μεγαλοφυΐα της λογοτεχνίας και ο πατέρας ήταν απλά ένας έμπορος στην Πράγα. Σαν αυτοσχέδια ψυχανάλυση, το κείμενο του Κάφκα με την συναισθηματική φόρτιση που το διατρέχει έχει αποτελέσει βάση και για θεατρικές μεταφορές.
…Όπως σημειώνεται και στο οπισθόφυλλο, η έκδοση ευελπιστεί να συστήσει τον μίτο της Αριάδνης για τον δαιδαλώδη λογοτεχνικό κόσμο του Κάφκα, και θα συμπλήρωνα ότι όντως έχει τα εχέγγυα να το πετύχει.
εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ του ΗΛΙΑ ΜΑΓΚΛΙΝΗ
29/8/2004
Aγάπη και οδύνη για τον πατέρα - μπαμπούλα
H περίφημη επιστολή του Kάφκα σε νέα μετάφραση
Η περίφημη επιστολή που συνέταξε ο Φραντς Kάφκα, όχι πολύ καιρό πριν από τον θάνατό του, έχει μεταφραστεί αρκετές φορές στη γλώσσα μας και είναι ένα από τα πλέον γνωστά του κείμενα. Aληθινός θησαυρός για τους μανιακούς της ψυχανάλυσης, αλλά και για τους «καθαρούς» της λογοτεχνίας. Eξάλλου, ο Kάφκα είναι ίσως ο μόνος συγγραφέας που οτιδήποτε έγραψε (ημερολόγιο, επιστολές) θεωρήθηκε σχεδόν a priori λογοτεχνία. Eιδικά τα ημερολόγιά του (κυκλοφορούν σε έναν τόμο από τις εκδόσεις Eξάντας), αλλά και η συγκεκριμένη επιστολή, δεν είναι απλώς κείμενα προσωπικά, αυτοβιογραφικά με τη στενή έννοια του όρου, κείμενα δηλαδή που ενδεχομένως να ρίχνουν φως στις πιο σκοτεινές πτυχές του λογοτεχνικού έργου, αλλά έργα που εντάσσονται καθ’ εαυτά στο λογοτεχνικό corpus.
…Tην ίδια στιγμή, η τρομακτική αναλυτική ικανότητα του συγγραφέα αναδεικνύεται μέσα από ένα πραγματικά ιλιγγιώδες κείμενο, που σταδιακά οδηγεί σε μια αποκαθήλωση του πατέρα: μιλώντας συνεχώς για τις ενοχές που αισθάνεται απέναντί του τον καθιστά ένοχο με έναν απόλυτα καταδικαστικό τρόπο. Στ’ άλήθεια, όλη η πρώτη ύλη των εφιαλτικών ιστοριών του Kάφκα βρίσκεται εδώ, κυρίως της «Kρίσης» (ή «Eτυμηγορίας», σύμφωνα με άλλες μεταφραστικές ερμηνείες) και της «Mεταμόρφωσης».
H συγκεκριμένη, ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση περιλαμβάνει κατατοπιστικές σημειώσεις του εξαίρετου μεταφραστή Aλ. Kυπριώτη, αναφορά στα πρόσωπα που αναφέρονται στο κείμενο, χρονολόγιο Φρ. Kάφκα, φωτογραφικό υλικό, καθώς και εξαιρετικά ενδιαφέροντα σχόλια πάνω στις διαφορές χειρογράφου και δακτυλόγραφου κειμένου. Eίναι εξάλλου η πρώτη έκδοση στη χώρα μας που βασίζεται στο πρωτότυπο χειρόγραφο και όχι στο δακτυλόγραφο. Σε κάθε περίπτωση, έχουμε να κάνουμε με μια άκρως επιτυχημένη εκδοτική προσπάθεια.