> ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ>Ο ΣΑΤΑΝΑΣ ΣΤΟ ΓΚΟΡΑΫ

Ο ΣΑΤΑΝΑΣ ΣΤΟ ΓΚΟΡΑΫ

Ο ΣΑΤΑΝΑΣ ΣΤΟ ΓΚΟΡΑΫ

Ο ΣΑΤΑΝΑΣ ΣΤΟ ΓΚΟΡΑΫ

ΣΙΝΓΚΕΡ ΙΣΑΑΚ ΜΠΑΣΕΒΙΣ

Το πρώτο μυθιστόρημα του νομπελίστα συγγραφέα Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ [Ιsaac Bashevis Singer] εξιστορεί την κρίση θρησκευτικής υστερίας που συγκλόνισε τις εβραϊκές κοινότητες της Πολωνίας στα μέσα του 17ου αιώνα. Η ιστορία του βιβλίου διαδραματίζεται στην πολωνική πόλη Γκόραϋ. Οι μεσσιανικές προσδοκίες για το «τέλος των ημερών» φουντώνουν και οι πιστοί ακούν την προφήτιδα Ραχέλε να τους μιλά για τον ερχομό του Μεσσία. Θρησκευτική υστερία καταλαμβάνει την πόλη αλλά τα πράγματα δεν είναι ποτέ όπως φαίνονται... Για πολλούς το μεγαλύτερο έργο του Σίνγκερ γραμμένο στην εβραϊκή γλώσσα των γίντις της Κεντρικής Ευρώπης.

Διαθεσιμότητα: Εξαντλημένο


22,00 €

Αγορά
  • Mετάφραση: ΑΝΝΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΗ
  • Σελίδες: 296
  • Σχήμα: 20.5x12
  • ISBN: 960-518-149-5

εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του ΤΑΣΟΥ ΓΟΥΔΕΛΗ
8/4/2004

Γοητευτικό παιχνίδι ανάμεσα στο θείο και στο ανθρώπινο
«Φωτογραφίζοντας» με πληθωρική δύναμη μια κλειστή κοινότητα Πολωνοεβραίων

«(Το μυθιστόρημα) εκφράζει την τυπική ματιά του Σίνγκερ επί των ανθρωπίνων: όσον αφορά τη δύναμη και την άστατη εφευρετικότητα της εμμονής, τον καταστροφικό αλλά μαζί πυρετικό και δημιουργικό κόσμο των συγκινήσεων και το μέχρις υπερβολής πλούτο των εκδοχών τους...»

Η φράση προέρχεται από το σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας για το Νόμπελ του 1978 στον Πολωνοεβραίο, πολιτογραφημένο Αμερικανό, πεζογράφο Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ (1904-1991). Θα την προσυπέγραφε κανείς αδίστακτα, διότι πράγματι το παιγνιώδες αυτό μυθιστόρημα που ξεχειλίζει από εξαιρετικές περιγραφές της ζωής μιας εβραϊκής κοινότητας στην Πολωνία του 17ου αιώνα, απηχεί ακριβώς όσα αναφέρει το μότο τόσο περιεκτικά.

Ο ευφυής Σίνγκερ, γνωστός αρκετά στη χώρα μας, που έγραφε στα γίντις, στην παραδοσιακή του γλώσσα, αφού πρώτα θήτευσε πολύ στα αγγλικά, πρότεινε το σχολιαζόμενο κείμενο στα 1935. Σε μια κρίσιμη εποχή για τις παγκόσμιες πολιτικές εξελίξεις και ειδικά για τις σχέσεις των ναζιστών με τους Εβραίους, οι οποίες έμελλε να έχουν την τραγική κατάληξη που ξέρουμε.

Πολύ συνοπτικά να πούμε ότι νιώθεις κάτι το προφητικό σε όσα εξιστορεί ο Σίνγκερ: μοιάζει να μίλησε νωρίς για ένα θέατρο παραλόγου, για το φοβερό ψυχικό, ιδεολογικό και ηθικό εγκλεισμό των ομοφύλων του στο κέλυφος των θρησκευτικών τους δοξασιών. Σε μια κατάσταση που οδήγησε ιστορικά στην αδρανοποίηση των κοινωνικών τους αντανακλαστικών, ενιχύοντας την παθητικότητά τους στην περίοδο του ναζισμού.

Ο νεαρός σχετικά πεζογράφος επιστρέφει νοερά στην πατρίδα του και βυθίζεται στο απώτερο παρελθόν του εβραϊκού λόμπι, με σκοπό να ασκήσει κριτική μέσα από μια γκροτέσκα ανάπλαση ηθών και ανθρώπων, κάνοντας παράλληλα κι ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Το σκηνικό αναδύεται σαν ο συγγραφέας μας να ξεφυλλίζει ιερό βιβλίο της φυλής του, στο οποίο υπάρχουν, λες, παραπομπές και σημειώσεις κάποιου ανήσυχου και διχασμένου ανάμεσα στη ζωή και τη θεοσέβεια αναγνώστη, ίσως δόκιμου, πλην ανορθόδοξου, υπό μύηση μελετητή των γραφών. Ετσι το αποτέλεσμα συναιρεί δύο οπτικές, τη μεταφυσική και τη ρασιοναλιστική, σε ένα μοναδικό παιχνίδι ανάμεσα σε θείο και ανθρώπινο, σε πραγματικό και φανταστικό.

Ο αφηγητής παμπόνηρα κινείται μέσα κι έξω από τα ιερά κείμενα, προσπαθώντας και ο ίδιος να προσεγγίσει κριτικά τη σχέση ανάμεσα στην πολυσυζητημένη σοφία των ιουδαϊκών γραφών και την ίδια τη ζωή, την ανθρώπινη φύση. Πότε, λοιπόν, κρύβεται πίσω από το «δοσμένο» λόγο, συμπληρώνοντας την κυκλοφορούσα, διαβρωτική ειρωνεία της μυθοπλασίας, πότε εντελώς ψυχρά και αποστασιοποιημένα παρατηρεί γυμνή την ατομικότητα να εξευτελίζεται και να εξευτελίζει τον συνάνθρωπο, μέσα από το φανατισμό και την προκατάληψη.

Κανένας άλλος Αμερικανός συγγραφέας πριν από τον Σίνγκερ δεν καταπιάστηκε τόσο μεθοδικά στις μυθοπλασίες του με το εβραικό «πρόβλημα». Ο Αρθουρ Μίλερ και ο Ντέιβιντ Μάμετ στο θέατρο -και στο σινεμά ιδιαίτερα ο δεύτερος- ασχολούνται αντιστοίχως με σύγχρονα εβραϊκά θέματα, αλλά όχι με τη συστηματικότητα και αφοσίωση του Σίνγκερ. Εκείνος με την οξύτητα, το χιούμορ και τη δραματική εφευρετικότητα που τον χαρακτήριζε, φιλοτέχνησε εξαιρετικούς πίνακες, εμπνευσμένους από την εβραϊκη ζωή, παλαιότερη και νεότερη. Και είναι η δεξιοτεχνία του τόσο μεγάλη, ώστε η ενίοτε απόλυτα εξειδικευμένη καταγραφή ηθών των «τέκνων της Σιών» (που τείνει, νομίζεις, να πάρει τη μορφή κώδικα ) μεταμορφώνει ως διά μαγείας σε καθολικά «παραδείγματα» ήρωες και παθήματα.

Το μυθιστόρημα ζωντανεύει με άνεση και πειθώ, με μια γραφή που αφήνει τη γεύση λάσπης, αίματος, αλλά και την ηχώ από έναν αδιάκοπο γέλωτα, τα τεκταινόμενα σε μια κλειστή κοινότητα Πολωνοεβραίων στο χωριό Γκόραϊ, η οποία ύστερα από μια καταστροφική επιδρομή Κοζάκων προσπαθεί να ορθοποδήσει. Ο Σίνγκερ φωτογραφίζει με πληθωρική δύναμη αλλά και με αδιάπτωτη ειρωνεία αυτή την εσωστρεφή κοινωνία, που μεταφέρει τα όσιά της με έναν τρόπο μυστικιστικό, άκαμπτο, ταυτόχρονα δικαιολογημένα βαθύ μέσα στον πόθο του νόστου.

Τη φορτισμένη ατμόσφαιρα από τη συνείδηση ενός μαρτυρίου, πεπερασμένου μεν, αλλά σε εκκρεμότητα ακόμα, ενισχύει η πολιτισμική καθυστέρηση λόγω συγκυρίας. Τα πάντα δείχνονται με νατουραλιστική διάθεση, αν και από παντού εισχωρεί μια πνοή σωτηρίας από τη διαρκή επικοινωνία των ηρώων με τον ιερό λόγο, έστω και σε επίπεδα πρωτοβάθμια. Γραφές και άνθρωποι γίνονται ένα σώμα, δεν ξέρεις εάν το πνεύμα έχει προηγηθεί ή ο άνθρωπος επιχειρεί να το επινοήσει. Τόση είναι η όσμωση ανάμεσα στο λόγο και την πράξη, ώστε κανείς δεν είναι σίγουρος ότι εφηύρε κάτι το οποίο δεν μπορεί να υπηρετήσει: δεν είναι δυνατόν να σκεφθεί κανείς τον άνθρωπο υπηρέτη των ιδεών που τον ξεπερνούν, ούτε το πνεύμα κατώτερο από το ον προς χάριν του οποίου υπάρχει. Ολα συνυπάρχουν μέσα στις ίδιες αντινομίες, αδυναμίες, συμμαχίες και παρανοήσεις.

Το χωριό είναι ένα αντηχείο της φήμης ότι ο Μεσσίας που θα το σώσει έχει βρεθεί στο πρόσωπο κάποιου Σαμπατάι Σέβι, ο οποίος βρίσκεται κάπου στην Τουρκία και πρόκειται να οδηγήσει τους Εβραίους πίσω στη Γη Χαναάν. Διάφοροι ραβίνοι του Γκόραϊ έρχονται μεταξύ τους αντιμέτωποι εξαιτίας της είδησης περί Μεσσία. Από τη σκηνή περνούν διάφοροι χαρακτήρες: συγγενικά πρόσωπα των ραβίνων, νέοι θρησκευτικοί αρχηγοί που διεκδικούν την εύνοια των κατοίκων κ.ά.

Η εικονοπλασία του Σίνγκερ φθάνει κάποτε σε σημεία παροξυσμού, έτσι καθώς φωτίζονται πτυχές μιας ζωής πνιγμένης στη λάσπη, στην κόπρο, περιδινούμενης από τους ανέμους, ανιμιστικής. Φύση ανθρώπινη, περιβαλλοντική και πνευματική γίνονται ένας πηχτός χυλός δηλητηριώδης, κάποτε εύγευστος και υγιεινός. Ολα παίζουν...

Το δαιμόνιο υπάρχει και εντός και εκτός πνεύματος και σώματος. Οι κάτοικοι το βλέπουν ή το φαντάζονται ευρισκόμενοι σε κατάσταση έκστασης, έξω από τον εαυτό τους, δυστυχισμένοι από την εγκατάλειψη και τη διάψευση των ονείρων τους να επιστρέψουν στη χώρα των προγόνων τους. Ο ραβίνος Ρεμπ Γκεταλίγια αποδεικνύεται απατεώνας, όπως και ο Μεσσίας Σέβι , οποίος έχει αλλαξοπιστήσει.Ο κύκλος της αισιοδοξίας που άνοιξε με την είδηση της έλευσης του Κυρίου κλείνει με την αποπομπή του Σατανά, ο οποίος είχε βρεί καταφύγιο μέσα στο σώμα της Ρεχέλε, μιας εκστασιασμένης νεαρής, σεξουαλικού θύματος του Γκεταλίγια. Οι κάτοικοι του Γκόραϊ επιστρέφουν στη μίζερη ζωή τους, απαλλαγμένοι από τις ψευδαισθήσεις για άμεση σωτηρία.

Το μυστικιστικό αυτό μυθιστόρημα στα χέρια κάποιου ατάλαντου θα γινόταν ένα βαρετό ανάγνωσμα, ένα κωδικοποιημένο κείμενο για ενδοσυνεννόηση μεταξύ των ομοφύλων τού συγγραφέα. Μέσα από τη χημεία του τελευταίου, όμως, γίνεται ένα συναρπαστικό «φιλμ» με έκτυπες σκηνές, στις οποίες συμμετέχεις με όλες τις αισθήσεις σου. Εκτός από το παιχνίδι μεταξύ αλήθειας και ψεύδους που εισπράττεις ασμένως, στο επίπεδο των περιγραφών καθηλώνεσαι: ζεις στα ημίφωτα των ξύλινων σπιτιών, οσμίζεσαι την ανθρώπινη και ζωώδη αποφορά, ακούς στο βάθος των πραγμάτων τριγμούς και θραύσεις, πνίγεσαι σε τρελά αλληλούια, από τις σελίδες του βιβλίου πέφτουν χώμα, γύρη και σβουνιά, βλέπεις την πλάνη και την παράνοια διάχυτες και ...ελκυστικές.

Η Αννα Περιστέρη εκπλήσσει με τη μεταφραστική της δεινότητα: κατόρθωσε να μεταφέρει στα καθ' ημάς ένα τόσο εύθραυστο όσο και ακανθώδες έργο, διασώζοντας υγρασία και ακίδες. Κέρδισε κατά κράτος τις αντιστάσεις ενός κειμένου που ξέρει να επιβάλλεται (εκτός των άλλων) μέσα από την ικανότητά του να ακυρώνει τα όρια μεταξύ ειρωνείας και παραδοχής.

30 άλλοι τίτλοι στην ίδια κατηγορία: