εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της Ν.Κ.-Ρ.
8/1/2002

Ενα ποίημα για την Ακρόπολη

Ενας ύμνος στην Ακρόπολη είναι τα χειροποίητα λιθόστρωτα του Πικιώνη. Ενα ποίημα κάθε βήμα σου στον ανηφορικό δρόμο, στο μεγάλο πλάτωμα πριν από την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο και στο μικρό γυριστό μονοπάτι ώς επάνω στα Προπύλαια.
Η ίδια πινελιά κι απέναντι στο δρόμο του Φιλοπάππου με τον Αϊ-Δημήτρη τον Λουμπαρδιάρη, έργο των χειρών του κι αυτός. Ποίημα και κάθε σχέδιό του στο μεγάλο λεύκωμα που κυκλοφόρησαν με τα δικά του «Εργα Ακροπόλεως» η εταιρεία «Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας» και οι εκδόσεις «Ινδικτος».

«Ο Δημήτρης Πικιώνης πέθανε το 1968. Δέκα χρόνια μετά την ολοκλήρωση των έργων της Ακροπόλεως» όπως υπενθυμίζει προλογικά η κόρη του Αγνή Πικιώνη. Τα έργα αυτά τού ανατέθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, υπουργό τότε των Δημοσίων Εργων. Κι όπως ο ίδιος αναφέρει στην εισηγητική έκθεσή του, δεν τα είδε σαν μια κοινή κατασκευή αλλά ως έργο «καλλιτεχνικόν, εμπεριέχον πολλήν χειρωναξίαν». Πίστευε πως ο αρχιτέκτων που θα ασχολείτο με τα έργα αυτά έπρεπε να αναθεωρήσει «τους εν χρήσει κατασκευαστικούς τρόπους, ανάγων τούτους εις εγκυρότητα, υπό της αρχαίας τέχνης εμπνεομένην».

Σημασία στα υλικά

Εδινε σημασία στα υλικά που θα χρησιμοποιούσαν: «...διά τη δομήν των φυλακίων, αναπαυτηρίων κ.λπ. λίθοι ειδικής υφής, σχήματος και χρώματος, ως και μεγάλοι συλλεκτικοί βράχοι, υπέρθυρα εξ αρχαίων μαρμάρων ή νεοκλασικών, θα εντειχισθούν ανάγλυφα, κιονόκρανα, αι δε οδοί και τα λιθόστρωτα θα διακοσμηθούν δι' αρχαίων τεμαχίων, ως ειδώλια, κυλινδρόμορφα σώματα των επί Δημητρίου του Πολιορκητού τάφων άτινα αφθονούν εν τω προαυλίω του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, και πολλαί των επί τόπου ανευρεθεισών αρχαιοτήτων».

Και η ξυλεία θα ήταν επιλεγμένη και η ακατέργαστη μορφή «θα προσιδιάζει εις το πνεύμα του έργου». Οσο για τη δενδροφύτευση, πρότεινε θάμνους, άγριες και ήμερες ελιές «ως και των επί των Αρχαίων καθιερωμένων διά τα ιερά ροδεών, δαφνών και μυρσινών». Συμβούλευε «όλα τα ξενικά δένδρα να εκκοπούν, ως και εκείνα άτινα δεν συνάδουν προς τον χαρακτήρα του τοπίου (πλαγιόκλαδοι, κυπάρισσοι κ.τ.λ.)».

Τα έργα ολοκληρώθηκαν στην τετραετία 1954-58 και περιλάμβαναν μια περιοχή πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που αναδεικνύεται μέσα από τα πλακόστρωτα, όπως σημειώνει ο εκ των μαθητών του Αλέξης Παπαγεωργίου: «Η περιοχή αυτή επεκτείνεται στο τοπίο από τη "θηλιά" των Προπυλαίων μέχρι το Ανδηρο του Φιλοπάππου, και περιλαμβάνει το συγκρότημα του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη και τον προ του θεάτρου Ηρώδου του Αττικού χώρο. Η όλη επιφάνεια εργασιών τοπίου και αναμόρφωσης πρασίνου στην περιοχή είναι περίπου 80.000 τ.μ.» δηλαδή το 13% από το σύνολο των ανοιχτών δημόσιων χώρων της Ακρόπολης που είναι 600.000 τ.μ..

Ο πεζόδρομος

Ο πεζόδρομος Πικιώνη που έχει διατηρηθεί και μετά την πεζοδρόμηση της Διον. Αρεοπαγίτου «είναι ένας ενωτικός τάπητας που διασυνδέει το μοναδικό σε χώρο δυτικό αυχένα της περιοχής Φιλοπάππου με το υψίπεδο της σημερινής πρόσβασης στα Προπύλαια. Στα πλαϊνά αυτού του τάπητα προς την πλευρά του Φιλοπάππου, ο Πικιώνης έστησε δύο ταπεινές κατασκευές, το περίπτερο με τη σκιάδα, στου Λουμπαρδιάρη και το Ανδηρο, στου Φιλιππάπου. Από τα καλά επιλεγμένα αυτά σημεία θέας ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να βλέπει το τοπίο της Ακρόπολης και να στοχάζεται την αισθητική του πολιτισμού του τόπου».

Από ψηλά τα πλακόστρωτα του Πικιώνη μοιάζουν με «δύο συστρεφόμενα σκέλη, ελισσόμενα πάνω στις πλαγιές της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, αντίστοιχα. Το πρώτο σκέλος με δεξιόστροφη και το δεύτερο με αριστερόστροφη περιέλιξη φαίνονται από τις παρακείμενες ράχες των λόφων σαν δύο σχοινιά, με θηλιές στην άκρη, ριγμένα στο τοπίο». «Το σκέλος της Ακρόπολης έχει λειτουργία πρόσβασης, ενώ του Φιλοπάππου είναι διαμορφωμένο για χρήση περιπάτου».

Αναπαυτήριο

Στην είσοδο της πρόσβασης στην Ακρόπολη υπάρχει αναπαυτήριο. Είναι «το σημείο προσαρμογής του επισκέπτη από τον κόσμο του σήμερα, για την ανάβασή του στον ιερό βράχο. Τη σημασία αυτής της εισόδου, που έχει θέση πύλης, ο Πικιώνης επισήμανε με δυο ελιές που φύτεψε ο ίδιος σε κατάλληλα σημεία».

Η εκτέλεση του έργου έγινε από καμιά εικοσιπενταριά επίλεκτους τεχνίτες (οικοδόμους, πελεκάνους, μαρμαράδες) που δούλευαν με τις παραδοσιακές τεχνικές, οι οποίες ωστόσο επικρίθηκαν ως αναχρονιστικές. Ο Πικιώνης δεν δούλεψε απρόσκοπτα. Επρεπε να πείσει τους μηχανικούς του Δημοσίου που επέβλεπαν το έργο για κάθε λεπτομέρεια του σχεδίου του καθώς αυτοί αδυνατούσαν να καταλάβουν το καλλιτεχνικό του νόημα. Κατάφερε όμως να πείσει τον Καραμανλή «ότι ο τρόπος που ακολουθείτο ήταν ο πιο έγκυρος για την ευαίσθητη αυτή τοποθεσία» και το όραμά του ολοκληρώθηκε. Ισως, γιατί ήξερε να μιλά ψιθυριστά και να πείθει πως η αρχιτεκτονική του γλώσσα έχει συνομιλητή της την τέχνη.