εφ. ΒΗΜΑ του ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ
26/11/2006

Ποίηση μπορεί να σημαίνει μια τροπή της ανάσας, λέει ο Πάουλ Τσέλαν στο κείμενό του «Ο Μεσημβρινός» (1960). Παρακολουθώ εδώ και δεκατρία χρόνια αυτή την τροπή της ανάσας του Γιώργου Βέλτσου, ολοκληρωμένες συλλογές μέσα από τα πριντ άουτ του υπολογιστή του, προτού τυπωθούν και γίνουν βιβλία, μια χειρονομία σαν μυστική συνάντηση, ποίημα «μέσα στο μυστικό της συνάντησης», για να αντιγράψω και πάλι τον Πάουλ Τσέλαν. Ο πολυσέλιδος τόμος (681 σελίδες) Ποιήματα 1993-2005 (Ινδικτος) περιλαμβάνει τα ποιητικά άπαντα του Βέλτσου, δώδεκα συλλογές από το 1993. «Σύμβολα» (1993), «Στην Παράδεισο» (1994), «Χαίρετε» (1995), «Ανυπόγραφο» (1996), «Εκθεση προόδου» (1998), «Ψιλά Γράμματα» (2000), «Στην εκταφή οι εραστές αναγνωρίζονται από τα δαχτυλίδια» (2001), «Σκιά» (2002), «Ο απάνθρωπος» (2003), «Οιδίπους - Αντι-οιδίπους» (2004), «Πρέπει, άκων, να χαρώ!» (2004), «Η Βεατρίκη είμαι» (2005). Βρίσκω την ποιητική carte de visite του Βέλτσου σε ένα ποίημα του 1996, από τη συλλογή «Ανυπόγραφο». Αντιγράφω: «Ποίημα και πάλι / για ένα νεύμα μοναχά / με γράμματα πληρώνω / γεμίζω και εξοφλώ το ρήμα / το διάστημα απέναντι / απ' όπου γνέφει ο πόνος / το ρεύμα πως παρέσυρε ο χρόνος/ το νεύμα πάλι / και πάλι ποίημα, πόνημα και ρεύμα / ενώ στη δίνη σου / μας λησμονούν, απόρριμμα, οι αποθαμένοι».

Ο Βέλτσος εκδίδει για πρώτη φορά το 1971 ένα βιβλίο σημειολογίας των πολιτικών θεσμών. Ακολουθούν δεκάδες τίτλοι βιβλίων που ανήκουν στον ευρύ χώρο της κοινωνιολογίας. Φαίνεται όμως ότι όλα αυτά τα χρόνια ως την τροπή της ανάσας, το 1993, η ποίηση επιβίωνε στο περιθώριο περιμένοντας τη χειρονομία της ανάκλησης.

Το ποίημα είναι μοναχικό. Οποιος γράφει ποίηση, όποιος γράφει το ποίημα «παραμένει ως εφόδιο δοσμένος σε αυτό». Ο Βέλτσος είναι δοσμένος στην ποίησή του. Είναι dévoué, αφοσιωμένος ή, καλύτερα, αφιερωμένος, ακόμη και με τις θρησκευτικές συνδηλώσεις της λέξης. Το πιο σημαντικό: διεκδικεί την ποίηση, όπως σ' εκείνο τον στίχο από τη συλλογή του «Σκιά»: «Ποιος νίκησε, Βασίλισσα, με το σταυρό στο χέρι; / Σου απαντώ: la poésie».

Θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς ότι είναι ένα πρόσωπο της αγοράς, ένα πρόσωπο της επικοινωνίας. Κινείται στην πόλη, παρεμβαίνει, παίρνει μέρος σε δημόσιες εκδηλώσεις, σχολιάζει στα «Νέα» την επικαιρότητα, με αφορισμούς και γλωσσικά παιχνίδια, σαν άλλος Καρλ Κράους, βρίσκεται σε θέατρα και αμφιθέατρα. Κανείς δεν μπορεί να τα αρνηθεί όλα αυτά. Αλλωστε εδώ «κατοικεί» και ένα μέρος της γοητείας του. Νομίζω όμως ότι η αλήθεια του είναι η ποίησή του. «Καιρός είναι, μου φαίνεται, να φύγω / με την ατμάκατο Αργώ / έρρινος από ιγμορίτιδα βαρβαρική / κι άλλα αόρατα που άρπαξα στην Κολχίδα. / Καιρός να πάω δρομολόγιο διπλό / σ' ένα διπλό επεισόδιο / με τα ελληνικά της φαντασίας».

Ο Βέλτσος είναι ένας σχοινοβάτης, σαν εκείνο τον σχοινοβάτη του Ζενέ. Σχοινοβατεί σ' ένα σχοινί όπου το ποίημα είναι ταυτόχρονα και μια ιστορία. Είναι ταυτόχρονα και ένας διάλογος με άλλους ποιητές, τον Καρυωτάκη, τον Σεφέρη, τον Βαλερύ, τον Μαλαρμέ και - τι παράξενο! - τον Παλαμά. Είναι ταυτόχρονα και ημερομηνίες, αυτές που μας χρονολογούν. Είναι ταυτόχρονα και θεωρίες, σαν αυτές με τις οποίες ο Βέλτσος έχει αναμετρηθεί ή ακόμη και παίξει. «Με εκπαιδεύεις, Ποίηση / στις εισαγωγικές να προαχθώ / Αν και μου είναι πρόσφατη / η εκ των υστέρων αμοιβή των κόπων / τώρα που αποφοίτησα / και υποχρεώνομαι σαν σε όνειρο / να εξεταστώ απ' την αρχή / στα σύμβολα των πράξεων / της διαίρεσης, του πολλαπλασιασμού, της πρόσθεσης / κυρίως της αφαίρεσης ετών από την πλάτη / Πλην, ανέτοιμος για άλγεβρα / προνήπιο / στα δάχτυλα μετράω το ανακόλουθο / κρατώντας το κρατούμενο προτού να δραπετεύσει».