εφ. ΤΑ ΝΕΑ του ΜΑΝΩΛΗ ΠΙΜΠΛΗ
25/4/2008
«Άνευ σφαγών και θανάτων» πρέπει να ασκείται η πολιτική, γράφει ο Πλάτωνας στην ιδανική του Πολιτεία. Τότε όμως ήταν μια άλλη εποχή. Τα λόγια έβγαιναν εύκολα από τα στόματα, οι «δυναμικές ενέργειες» φαίνονταν περίπου φυσικές. Η Μαρί είπε κάποτε πως «θ΄ άξιζε να τους τινάξει κάποιος στον αέρα όλους αυτούς τους δικαστές». Και ο συνομιλητής της απάντησε πως δεν λύνεται έτσι το πρόβλημα. «Δεν μπορούμε να τινάξουμε στον αέρα όλο τον κόσμο». Η Μαρί στο τέλος, όταν έπεσε το Τείχος και πλάκωσε οριστικά τον κόσμο της, αυτοκτόνησε. Ο παλιός συνομιλητής της, συγκλονισμένος από το οριστικό αυτό διάβημα, αποφάσισε να πει όσα είχε κρατήσει καλά φυλαγμένα για χρόνια. Είναι ο Σωτήρης Χαλικιάς, συγγραφέας, μεταφραστής, που έβαλε κάμποσο από τον εαυτό του στον κεντρικό ήρωα του βιβλίου του Πριν και μετά τα τείχη (Εκδ. Ίνδικτος) και που αποδίδει, για πρώτη φορά με τόση πιστότητα και γλαφυρότητα, γιατί το αποδίδει από μέσα, το κλίμα των αντιστασιακών πυρήνων στο Παρίσι, επί επταετίας. Πυρήνων που αποτέλεσαν το πρόπλασμα για τη συγκρότηση του λεγόμενου αντάρτικου πόλεων, αργότερα στην Αθήνα. Τα βασικά βιογραφικά στοιχεία του αφηγητή συμπίπτουν με αυτά του συγγραφέα. Παιδί αριστερών γονιών, από μαθητής στις τοπικές οργανώσεις του νησιού του, της Λευκάδας, βρέθηκε στέλεχος της φοιτητικής νεολαίας στην Αρχιτεκτονική της Αθήνας και επί δικτατορίας έφυγε για το Παρίσι, προκειμένου να συμμετάσχει στα αντιστασιακά σχήματα εκεί. Αργότερα, όταν όλα είχαν τελειώσει και κατέβηκε ο Καραμανλής από το αεροπλάνο, ο Χαλικιάς επέλεξε να μη συμμετάσχει στις παράνομες οργανώσεις που αποφάσισαν να συνεχίσουν την «ένοπλη δράση», γύρισε στην Ελλάδα, πήγε στρατό, απογοητεύτηκε, ξανάφυγε στο Παρίσι. Αλλά μία μεγάλη ερωτική απογοήτευση - ένας μεγάλος έρωτας με την αδελφή της Μαρί του βιβλίου, έρωτας που είχε ανθήσει νωρίτερα αλλά χάθηκε απότομα στον δρόμο, τον οδήγησε να αποδεχθεί μία θέση μεταφραστή στις Βρυξέλλες, απ΄ όπου πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκε.
Πολύτιμο εργαλείο
Το βιβλίο του, λίγο μυθιστόρημα, λίγο χρονικό, θα είναι στο μέλλον πολύτιμο εργαλείο για όσους θέλουν πραγματικά να ζωντανέψουν μπροστά στα μάτια τους τα χρόνια των ανατροπών και των μεγάλων ελπίδων. Ο ίδιος, τη δική του εσωτερική κατάρρευση, μετά την κατάρρευση ιδεολογιών και αξιών, κατάφερε να την ελέγξει με μία έξυπνη ενέργεια. Μαοϊκής κατεύθυνσης καθώς ήταν, στη θέση του Μάο επέλεξε να μελετήσει τον κινεζικό πολιτισμό από τις απαρχές του. Έμαθε κινεζικά και έγινε ο πρώτος Έλληνας σινολόγος που άρχισε να μεταφράζει κατευθείαν από τα κινεζικά τα βασικά κείμενα της σινικής- κομφουκιανής- γραμματείας. Έχει ήδη μεταφράσει και σχολιάσει τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου και τον Μέγγιο, και συνεχίζει...
Το Πριν και μετά τα τείχη συγκροτεί έναν διπλό διάλογο. Ο αφηγητής, με αφορμή την αυτοκτονία της παλιάς συντρόφου, που εκλύει την εγκλωβισμένη ενέργεια, κάνει διάλογο με τον εαυτό του και συμφιλιώνεται με τις επιλογές του, βρίσκοντας μέσα από την αφήγηση κάποιου είδους λύτρωση. Ταυτόχρονα, κάνει ανοιχτό διάλογο με ένα άλλο κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου, τον Λευτέρη. Πρόσωπο οπωσδήποτε πραγματικό, πιθανότατα γνωστή φυσιογνωμία που τάχθηκε τότε- και όχι μόνο- υπέρ της ένοπλης πάλης και που εκείνη την εποχή είχε το ίδιο ψευδώνυμο. Ο Λευτέρης ήταν ο άνθρωπος που δίδαξε στους πυρήνες τη συνωμοτικότητα και τους έφτιαξε οργανωτική δομή.
Το βιβλίο του Χαλικιά αποδίδει εξαιρετικά το κλίμα της εποχής. Τις κρυφές συναντήσεις, τα πλαστά διαβατήρια, την πολιτικολογία τόσο στους αποκλειστικά ελληνικούς κύκλους του Παρισιού όσο και στους «συντρόφους» άλλων εθνικοτήτων- από τους Γάλλους επαναστατημένους του Μάη του ΄68 μέχρι τους αντιφρανκικούς Ισπανούς αντιστασιακούς. Μυστικές συναντήσεις σε καφέ και σε σπίτια, αποστολές για οργάνωση πυρήνων στη Ρώμη, συναντήσεις εκπροσώπων πολλών διαφορετικών ελληνικών οργανώσεων στο Αμβούργο. Στην πραγματικότητα μια χούφτα άνθρωποι ήταν όλοι, λέει ο Χαλικιάς, γνωρίζονταν μεταξύ τους και απλώς, λόγω στεγανών, δεν ήξεραν πάντα τη συμμετοχή του άλλου. Έρωτες με Γαλλίδες, αλλά και αρκετή άγνοια. Ο αφηγητής αναγνωρίζει στον Λευτέρη ότι ουσιαστικά ήταν ο μόνος που κάτι έκανε όταν όλοι λούφαζαν.
Και συναισθάνεται τη συντριβή του όταν, κατόπιν εορτής, μόλις έπεσε η χούντα, εμφανίστηκαν στην παρισινή Πανεπιστημιούπολη, τη Σιτέ, όλων των ειδών οι αριστεροί, να φωνάζουν υπέρ του ένοπλου αγώνα. Για να βολευτούν λίγο αργότερα- πολλοί από αυτούς, σε θέσεις στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, πράττοντας τα αντίθετα από όσα διακήρυσσαν τότε.
Από την άλλη μεριά, δεν αποφεύγει να πει ότι οι Έλληνες αντιστασιακοί ήταν στον δικό τους κόσμο και δεν έβλεπαν τι συμβαίνει γύρω τους. Την ώρα που η ιταλική Λότα Κοντίνουα αποφάσιζε διάλυση, αυτοί ήθελαν ένοπλο αγώνα. Και ζούσαν στο Παρίσι κλεισμένοι όλη μέρα σε ένα δωμάτιο, διαβάζοντας κόμικς, μέχρι την ώρα των παράνομων ραντεβού.
Ο συγγραφέας περιγράφει πολύ καλά τις εσωτερικές συγκρούσεις, τις βεβαιότητες της εποχής αλλά και την αποσταθεροποίηση της αμφιβολίας, τη «μαγευτική θέα από τα ύψη της ιδεολογίας», τη σαγήνη της συλλογικότητας και της παρανομίας που καταργούσε τα όρια καταλήγοντας σε «καθαρή μισανθρωπία». Τις «πολτοποιημένες ζωές» που προϋπέθεταν οι «άγραφες σελίδες» της επανάστασης. «Τι στέκει ακόμη όρθιο;», αναρωτιέται, προτού αποφανθεί ότι στο ταξίδι αυτό, «τίποτα δεν βρήκαμε...». Θαρραλέα αυτοκριτική, από έναν άνθρωπο που περίμενε διακριτικά να φύγει το θέμα από την επικαιρότητα για να μιλήσει, παίρνοντας το ρίσκο να κατηγορηθεί από κάποιους ότι άργησε, και από άλλους ότι τώρα ασκεί κριτική εκ του ασφαλούς. Μάλλον η ψυχή του το ξέρει...
περ. ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ της ΕΛΕΝΗΣ ΚΟΥΚΗ
22/5/2008
Το χρονικό ενός Έλληνα πολιτικού πρόσφυγα, που φτάνει στο Παρίσι λίγο μετά τον Μάη του '68 και καθώς ενσωματώνεται στην κινηματική πραγματικότητα της Γαλλίας, αρχίζει να αισθάνεται ότι οι αριστερές τοποθετήσεις που άφησε πίσω στην Ελλάδα της δικτατορίας δεν τον καλύπτουν πλέον. Με προφανές αυτοβιογραφικό ύφος, το βιβλίο δίνει πλήθος στοιχείων για τη μικρογεωγραφία του κινήματος στο Παρίσι - τους Ισπανούς, τους Πορτογάλους, τους ίδιους τους Γάλλους φυσικά, τους αναχωρητές, τους τροτσκιστές, τους μαοϊκούς. Στο κέντρο όμως βρίσκονται το ελληνικό αντιδικτατορικό κίνημα, οι άνθρωποι, οι νοοτροπίες τους και οι επιλογές τους (π.χ. η συνέχιση του ένοπλου αγώνα μετά την πτώση της δικτατορίας είναι ένα θέμα που θίγεται αδρά, αλλά αποκαλυπτικά). Αν δεν ανήκεις στην ίδια γενιά με τον συγγραφέα, χρειάζεσαι κάποιες σελίδες για να συνηθίσεις τον ιδιαίτερα συναισθηματικό τόνο και αυτήν τη μελαγχολία που, καθώς στη δεκαετία του '80 γενικεύτηκε σε έντεχνη πόζα, δημιουργεί αντανακλαστική καχυποψία. Μετά όμως το βιβλίο σε καταπίνει.
περ. ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ του ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ
5/6/2008
Οι εκπατρισμένοι της χουντικής περιόδου, όσοι ήπιαν νερό σε ευρωπαϊκές χώρες, έγραψαν κάποια ιστορία που σιγά σιγά αποτυπώνεται σε βιβλία. Δεν ξέρουμε αν ο Χαλικιάς είναι ο πρώτος που καταγράφει λογοτεχνικά τη δική του παρισινή εποχή, πάντως η γραφή του είναι υποδειγματική. Πολιτικά γκρουπούσκουλα, μύηση στη μελλοντική επανάσταση, θρησκευτική ενοχή έναντι των κομματικών, ζωή ταμένη (εξ ου και τα «τείχη»), όλα αποδίδονται πειστικά, με ζεστό χέρι, σάμπως ο αφηγητής ν' άφησε το καλύτερο στίγμα της ζωής του σε μια υπόθεση που, παρότι δεν τελεσφόρησε, τελικά είναι η βαθύτερη ταυτότητά του. Ο αναγνώστης πιθανότατα θα αναρωτηθεί: τι είναι τέλος πάντων το ξεχωριστό που έχει αυτός ο άνθρωπος; Συνεχίζει την παράδοση του αντιήρωα; Της αισθηματικής αγωγής; Το ρομαντισμό της χαμένης νιότης; Της προδομένης επανάστασης; Το βέβαιο είναι ότι έχουμε να κάνουμε με εξόχως ηθική φύση -κάτι σαν βαθύτητα που έτυχε να παγιδευτεί μέσα σε άνθρωπο-, οπότε οι όποιοι συμπερασμοί αποτελούν απλά χρυσή άχνη που μένει στα δάχτυλα.
