εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του ΝΙΚΟΥ ΝΤΟΚΑ
25/1/2008

Ο τρίτος τόμος μιας τριλογίας για την «Ιστορία της ψυχανάλυσης στη Γαλλία», το έργο αυτό για τον Ζακ Λακάν λειτουργεί αυτόνομα ως η λεπτομερειακή μελέτη της ζωής και της εξέλιξης της σκέψης του μεγάλου Γάλλου ψυχαναλυτή που σημάδεψε τον 20ό αιώνα. Παράλληλα είναι μια εμπεριστατωμένη σύνοψη των προβληματισμών και των αντιπαραθέσεων που διαμόρφωσαν τη σημερινή μορφή της ψυχανάλυσης στη Γαλλία που, με την απόσπασή της τόσο από το πεδίο της Ψυχιατρικής όσο και από το πεδίο της διανόησης και με τη μετατροπή της σε μαζική πρακτική, «απέβαλε τον ελιτισμό της για να αναδιπλωθεί σε έναν επαγγελματισμό που χαρακτηριζόταν από ένα λεξιλόγιο τεχνοκρατών...». Η συγγραφέας παρακολουθεί τη ζωή του Λακάν που μεγαλώνει σε μια ατμόσφαιρα φαινομενικής ευλάβειας και χριστιανικότητας, αλλά ουσιαστικής «αποπνικτικής θρησκευτικότητας και μόνιμων οικογενειακών καβγάδων». Στο κολέγιο ο Λακάν ήταν ένας αλαζονικός έφηβος που «έμοιαζε να τον απασχολεί πάνω απ' όλα ο εαυτός του, λυσσασμένος καθώς ήταν να κερδίζει παντού την πρωτιά». Σύντομα απέρριψε τη θρησκεία και στράφηκε στη φιλοσοφία, μελετώντας με πάθος τον Νίτσε. Σπούδασε Ιατρική και «τη στιγμή που ξεκινούσε την ιατρική του καριέρα, το ενδιαφέρον για τον φροϊδισμό αποκτούσε σημαντική ώθηση σε όλους τους τομείς της γαλλικής σκέψης». Ο Λακάν συνδέεται με την ψυχανάλυση, που στη Γαλλία εισήχθη μέσω της Ψυχιατρικής, αλλά και μέσω της ερμηνείας που έδιναν στον Φρόιντ και την ανακάλυψή του λογοτέχνες, φιλόσοφοι, ποιητές - οι εκπρόσωποι των γαλλικών γραμμάτων. Η σύγκρουσή του με την ψυχαναλυτική νομιμοφροσύνη, η αναμόρφωση της φροϊδικής θεωρίας και η ζωηρή αντίθεση με τον επίσημο φροϊδισμό, η δημιουργία της σχολής του αλλά και η διάσπαση αυτής της σχολής έχουν «γεννηθεί από μια ανατροπή και μια επιθυμία παράβασης», κι έτσι δεν μπορούν να τείνουν «στην αστάθεια και τη διάσπαση». Οι μακρόχρονες αναζητήσεις τον οδήγησαν σε μια σειρά νεωτερισμούς που αναστάτωναν την ψυχαναλυτική κοινότητα: δεχόταν τους ασθενείς στο σπίτι, ουσιαστικά καταργώντας τα σύνορα ανάμεσα στην ιδιωτική και την επαγγελματική του ζωή. Η θεραπεία γινόταν στα διάφορα δωμάτια του σπιτιού, στο σεμινάριο, ακόμα και στο καφενείο. Σταδιακά, ο Λακάν «έκανε πράξη μια φανταστική διάλυση του χρόνου των συνεδριών του». Στο όνομα μιας πρόκλησης προς την επιστήμη, ο Λακάν τόλμησε «να κάνει σκόνη τη μεγάλη τεχνική αρχή πάνω στην οποία εδραζόταν το μεταβιβαστικό οικοδόμημα που είχε κατασκευάσει ο Φρόιντ». Στο βιβλίο η πορεία του Λακάν περιβάλλεται και από όλα όσα συνιστούν τη Γαλλία της διανόησης: συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, ίντριγκες, αντιζηλίες, μικροψυχίες και μεγαλοψυχίες αναπαράγουν μια ατμόσφαιρα που φαντάζει μυθική και θελκτική.

εφ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ του ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
17/2/2008

Το όνομα του Ζακ Λακάν έχει δημιουργήσει έναν αστερισμό ο οποίος όλο και μεγαλώνει καθώς περνούν τα χρόνια. Είναι λογικό. Πέρα από την εναντίωσή του στο ψυχαναλυτικό κατεστημένο της εποχής του, που αποτελεί την προσφιλέστερη επίκληση των οπαδών του, ο Λακάν προχώρησε σε μιαν αποκαλυπτική ερμηνεία της σχέσης του εγώ με τη γλώσσα - μιαν ερμηνεία η οποία ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια της ψυχανάλυσης, ανοίγοντας έναν ευρύτερο και συνεχή (μέχρι και τις ημέρες μας) διάλογο. Το πώς φτάσαμε σε ένα τέτοιο σημείο δείχνει με ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο η Elisabeth Roudinesco στο βιβλίο της «Ζακ Λακάν. Σχεδίασμα μιας ζωής, ιστορία ενός συστήματος σκέψης», που κυκλοφορεί σε μετάφραση Νίκου Ηλιάδη από τις εκδόσεις «Ινδικτος».

Η Elisabeth Roudinesco αναφέρεται σε όλα όσα αναφέρονται πάντα σε μια βιογραφία (επαγγελματική καριέρα, ερωτικές περιπέτειες, σχέσεις φιλίας και έχθρας), καταφέρνοντας εκ παραλλήλου να πάει πίσω από το πρόσωπο του Ζαν Λακάν και να δείξει, όπως το θέλει κι ο υπότιτλος του έργου της, το σύστημα του στοχασμού του και τη θέση την οποία καταλαμβάνει στην ιστορία της σύγχρονης ευρωπαϊκής σκέψης.

Γραμμένο με εξαιρετική ζωντάνια, το βιβλίο της διαβάζεται σαν φιλοσοφικό μυθιστόρημα, αποτελώντας μιαν ερεθιστική περιήγηση στον κόσμο ενός κατ' εξοχήν πρωτότυπου και ευρηματικού λόγου.